Poëzie voor atleten van het gewone leven

Toen onze redacteur Liza Noteris in het voorjaar in gesprek ging met STUDIO HAIKU-bezieler Lotte Dodion, kon niemand voorzien dat slechts enkele weken later nagenoeg de hele bevolking dagelijks om 20u zou applaudiseren voor ons zorgpersoneel en dat de titel, 'de atleten van het gewone leven', prompt een extra dimensie gaf. 

De Olympische Spelen zijn uitgesteld naar volgend jaar, dus dan ook STUDIO HAIKU? Niets is minder waar! 

Op zaterdagavond 28 november, op de sterfavond van de Japanse haikuheld Matsuo Basho wil STUDIO HAIKU alle 'haikulovers out there' verenigen in een digitaal haikufeest: de Haiku Homeparty

Wij dragen alvast ons steentje bij, eren de atleten van het gewone leven én de schoonheid van het vijf-zeven-vijf-vers, en geven jullie het interview integraal cadeau.  

------------------------------------------------------------------------------

Als kind koesterde Lotte Dodion (1987) vele dromen. Ze fantaseerde over een carrière als archeoloog, kapster, auteur of farao. Wij zijn verheugd dat de schrijver in Dodion het haalde. Ze noemt zichzelf dichter, performer en polyvalent teksttalent. Momenteel werkt ze met muzikante Annelies Van Dinter aan een voorstelling over Patti Smith en doorkruist ze het land met STUDIO HAIKU, een poëzieproject waarbij ze 962 haiku’s wil uitreiken, één voor elke olympische gouden medaille. Dodion steekt veelzeggend van wal: “In alles wat ik doe, huist een maatschappelijke en een taalkundige laag. Binnen die regel zijn de mogelijkheden eindeloos.”

OLYMPISCHE DISCIPLINE

Wat is STUDIO HAIKU?

Precies 100 jaar geleden, in 1920, was Antwerpen gaststad van de Olympische Spelen. Deze zomer zullen de Spelen plaatsvinden aan de andere kant van de wereld, in Tokio. Met STUDIO HAIKU wil ik een brug tussen die twee werelden leggen, tussen toen en nu, tussen sport en poëzie. Weinigen weten dat poëzie een tijdlang een olympische discipline was. Van 1912 tot 1948 konden dichters olympisch goud winnen met hun beste sportgedichten. Maar de link gaat veel verder
terug: in het Oude Griekenland bestelden rijke aristocraten persoonlijke gedichten voor succesvolle atleten. Zelfs de grote Euripides schreef overwinningsodes in opdracht. Hoe meer ik las over de Spelen, hoe meer het me triggerde om een poëtisch project in aanloop naar de Spelen uit te werken. Dat werd STUDIO HAIKU. Het is een soort mobiel poëzieatelier waarin ik korte gesprekken voer met (onbekende) mensen en voor hen alternatieve gouden medailles maak: ik bekroon hen met een persoonlijke haiku.


Waarom koos je voor de haikuvorm?

De haiku is de uitgelezen vorm voor dit project: een haiku is kort en precies, maar kan tegelijk een hele wereld oproepen. Vertrekkend van een beschrijving, een momentopname, roepen haiku’s subtiel gevoelens en gedachten over het leven zelf op. Het eerste zaadje van STUDIO HAIKU werd geplant toen ik vorig jaar op reis was in Japan. Voor een artiest is het een ongelofelijk inspirerende plek. Er heerst een esthetische harmonie die ik louter kan beschrijven met het woord ‘ogentroost’. Ik maakte de reis met mijn lief en om er samen naar uit te kijken, kocht ik een boek met een haiku-opdracht voor elke dag. Opdrachten in de trant van: ‘open je frigo en schrijf een haiku over de inhoud ervan’ of ‘de mensheid wordt door aliens vernietigd, welke laatste boodschap wil je meegeven? Ik had veel lol in die opdrachten en begon het – paradoxaal genoeg – steeds serieuzer te nemen.

 

Welke maatschappelijke boodschap schuilt achter het project?

Ik hou van verbindende projecten, van mensen onverwacht in contact brengen met elkaar. In Tokio reiken we medailles uit aan atleten die excelleren en daar grote offers voor brengen. Maar er zijn zoveel meer mensen die voortdurend opofferingen maken in het dagelijks leven. Ik wil iets doen voor die atleten van het gewone leven en plekken bezoeken waar mensen vertoeven met een ander soort doorzettingsvermogen, een andere blik op winnen en verliezen.

 

Ontdek meer haiku's op Instagram @studio_haiku.

 

DE MENSELIJKE FACTOR

Ook de timing is maatschappelijk ...

Inderdaad. Kijk, ik loop al een tijdje rond met een grote onvrede over de toenemende verharding in onze maatschappij. STUDIO HAIKU is voor mij een politiek project, een bewuste keuze om in te zetten op verbinding en warmte. Meer nog dan de ambitie om literair publiceerbare haiku’s te schrijven, word ik gedreven door de menselijke factor. Dit project gaat over mensen en wil iets betekenen voor mensen. Het is niet mijn ambitie om de Basho van de Lage Landen te worden. (lacht)

 

Nee, maar gaandeweg leer je de vorm toch meer beheersen, zou ik denken.

Uiteraard. Ik verricht een jaar onderzoek naar de haikuvorm. Maar zelfs de grootste Japanse meesters zeggen dat haiku’s schrijven altijd ‘een proberen’ blijft. Ik vind dat een mooi uitgangspunt. De focus ligt op de toewijding, niet het einddoel van een perfecte beheersing.

 

Er wordt vaak gezegd dat de beperking van de haiku net een enorme artistieke vrijheid geeft. Voel jij dat ook zo aan?

Die beperking werkt inderdaad bevrijdend. Het zet de contouren van het speelveld vast. De 5-7-5-regel is heilig. Er moet een verwijzing naar de natuur in zitten en een plotse wending zorgt doorgaans voor een verrassingseffect. Maar ik permitteer mezelf om te spelen. Ik rek de strikte definitie op: zo moeten mijn haiku’s geen natuurelementen bevatten. Wel merk ik: hoe langer ik afwijk, hoe luider de lokroep van de strikte regels begint te klinken. Maar de haiku’s van STUDIO HAIKU
zullen zeker verschillen van haikukringen die de klassieke regels volgen. Mijn haiku’s zijn in taal gevatte kwinkslagen.

 

VERHALEN DIE WE TE WEINIG HOREN

Hoe verzamel je al die haiku’s?

STUDIO HAIKU bevat verschillende luikjes. Er zijn allereerst de haiku’s die ik spontaan schrijf. Iets wat mij opvalt, een warme momentopname. Dat stuk van STUDIO HAIKU is eigenlijk mijn dagelijkse meditatie: een oefening om met een verwonderde, positieve blik naar de wereld te kijken, en daaruit elke dag minstens een haiku voor een toevallige passant te distilleren. Naast die spontane ontmoetingen, geef ik workshops in scholen en op sociale plekken, zoals rusthuizen, ziekenhuizen en gevangenissen. Die plekken herbergen tig verhalen die we te weinig horen. Tijdens workshops en ateliers vertellen mensen hun relaas en op basis daarvan verzin ik een haiku. Ik moedig ze ook aan om zelf haiku’s te schrijven. In de workshop voor scholen maak ik leerlingen warm om na te gaan wie in hun omgeving een medaille verdient. Vervolgens help ik hen om een
haiku voor die gelukkige te schrijven. Het derde luik is STUDIO HAIKU POST: via postkaartjes mag iedereen haiku’s inzenden voor het project.

 

En de haiku’s die anderen maken, tellen ook mee voor het project?

Ja, ik vind het belangrijk dat meerdere mensen dit project dragen. Iedereen die wil, kan deel uitmaken van het verhaal. Trouwens, met 962 haikumedailles als einddoel is samenwerken geen overbodige luxe.

 

En bij de uitreiking geef je niet enkel een haiku, maar ook een medaille ...

Klopt. Samen met de haiku’s overhandig ik een unieke, handgemaakte medaille. Voor STUDIO HAIKU maakt keramiste Barbara Van den Broeck (B.LAB) ambachtelijke medailles uit restklei. Aan de ene kant zijn de medailles glanzend, aan de andere kant onafgewerkt, korrelig, ruw. Een mooie metafoor voor het leven.


Ik heb horen waaien dat jij voor de Olympische Spelen naar Tokio afreist.
Ja. Dankzij Literatuur Vlaanderen en Passa Porta verblijf ik in augustus een maand lang in Tokio. De laatste haiku’s van het project zal ik daar tijdens de Spelen schrijven. Mijn schrijfresidentie in Tokio wordt tevens een expositieruimte waar ik alle haiku’s van STUDIO HAIKU in één ruimte samenbreng. Daarnaast koester ik de droom om zoveel mogelijk haikumedaillewinnaars samen te brengen in één ruimte. Liefst alle 962. Ook al is dat misschien wat megalomaan. (lacht)

 

Interview met Lotte door Liza Noteris.
VERZIN, april 2020.

Foto: Lotte Dodion in het Haiku Museum in Tokyo, © Thomas Abelshausen

------------------------------------------------------------------------------

VERZIN brengt je driemaandelijks interviews met bekende schrijvers en aanstormend talent, schrijftips en -advies.

Ontdek het eerste nummer van 2020: toneelschrijven, pseudoniemen en de illustere Elena Ferrante. 

 

Krijg VERZIN, hét magazine dat je aan het schrijven zet, vier keer per jaar in de bus. 

Gepubliceerd op

27 nov. 2020