Hoe breng je emotie over in je tekst? 10 tips

Een goed verhaal verschuift iets in je. Je gaat de wereld of jezelf er een tikkeltje anders door ervaren. En de wijze waarop een verhaal dat bewerkstelligt, is door de emotie. Je wordt gegrepen door de tekst, en daardoor wordt iets in jou door elkaar geschud. Literatuur en bij uitbreiding elke vorm van kunst  ‘werkt’ dankzij emotie. Een lezer wil ontroerd worden. Maar hoe doe je dat precies?

 

1. Dring het niet op

Het allerbelangrijkste is te beseffen dat je een emotie niet zomaar kan opdringen. Literatuur deelt niet zomaar mee. Een lezer neemt niet zomaar aan. Goede literatuur vormt als het ware een kommetje voor de verbeelding van de lezer. Die lezer vult dat kommetje, de ruimte, die door een verhaal, een scène, een passage is gecreëerd met eigen verbeelding, inlevingsvermogen, emoties. Pas als de lezer er zelf mee aan de slag kan, zal het ook een emotioneel effect hebben. Schrijf dus niet zomaar: hij was verdrietig (of bang, of verliefd). Suggereer. Schets een situatie waardoor de lezer met eigen inlevingsvermogen zelf de emotie ‘ervaart’.

 

2. Voel

Hoe zou je over emoties kunnen schrijven als je zelf niet voldoende met emoties vertrouwd bent, ze schuwt of wegduwt? Durf voelen. De mooie gevoelens, maar meer nog degene die we liever vermijden: pijn, angst, schaamte, woede. Hoe uiten zulke gevoelens zich in je lichaam? Wat doen ze met je? Hoe reageer je erop? Neem die zaken mee wanneer je personages dezelfde emoties ervaart. 

 

3. Durf

Kunstenaars geven zichzelf bloot en riskeren op hun bek te gaan. Als het om emoties overbrengen gaat, is er iets waar we als schrijvers vreselijk bang voor zijn: dat de tekst te sentimenteel of klef wordt. Toch moet je in de eerste fase van je schrijven volop riskeren ‘over the top’ te gaan. Houd je niet in. Censureer jezelf niet. Pas in een latere fase moet je je afvragen of je een en ander niet moet temperen.

 

4. Zet in scène 

Een kommetje maken voor de verbeelding van de lezer doe je niet door te benoemen, maar door iets te tonen. In een goede scène is er altijd iets dat verandert: de gewonde soldaat vindt een houvast in een hand, een ogenschijnlijk doodgewoon afscheid wordt een moment van diepe ontroering, een zorgzame massage doet plots angst ontstaan.

 

5. Wek empathie op voor je personage

We kunnen maar met een personage meeleven als we het kennen. Geef je personage dus genoeg unieke eigenschappen en schets hun innerlijke wereld. Zo zorg je voor herkenningspunten voor je lezers en creëer je een band van empathie. 

 

6. Kies de juiste details

Gebruik in je beschrijving precies die details die de lezer een aanwijzing geven over waar het om gaat.  Het zonlicht op het pyjamahemd van de soldaat: een glimp van redding. De dunne beentjes van de jongen, het plukje haar, het petje in de hand: zijn kwetsbaarheid.

 

7. Kies de juiste woorden

Stijl is alles. De hand die ‘graait’, in plaats van gewoon ‘zoekt’. De vele k-klanken in een passage die het harde van de pijn doen voelen. In een fragment uit Haar lichaam weet het verrast David Grossman ons bijvoorbeeld met een commentaar op de taal zelf: ‘plekken van volslagen hulpeloosheid die zelfs geen namen hebben waarachter ze zich kunnen beschermen.’

 

8. Gebruik het lichamelijke

Emoties spelen zich af in ons lichaam. Gebruik dat. Waar voel je de pijn van liefdesverdriet? Waar voel je angst? Hoe voelt boosheid en hoe ziet het eruit? Naargelang je vertelperspectief kan je dat lichamelijke van binnenuit beschrijven, of door wat iemand anders kan waarnemen. 

 

9. Neem wat afstand

Terwijl je de eerste versie van je verhaal schrijft, mag je zo ver gaan als je wil. In een latere fase van het schrijfproces is het goed wat afstand te nemen van je tekst: laat hem een tijdje liggen of vraag iemand anders met kennis van zaken om hem te lezen. Dit is het moment om te kijken of je de emotie er niet wat te dik op hebt gelegd. Haal weg wat er te veel is, schrap, herschrijf een beetje. De emotie die je erin hebt gelegd zal erin blijven, zelfs al heb je hier en daar een woord of een zin weggehaald.

 

10. Leer

Zoek zelf passages in boeken die jou sterk hebben geraakt. Hoe heeft de tekst dat bij jou bewerkstelligd? Wat kan je daaruit leren voor je eigen tekst?

 

Ging jij aan de slag met deze tips en ben je tevreden met het resultaat? Deel je tekst op Azertyfactor.

Volg je graag een schrijfcursus? Bekijk het overzicht van alle schrijfcursussen. 

 

Deze blogpost is een fragment van een artikel geschreven door Isabelle Rossaert voor VERZIN in 2020.