Cliffhangers schrijven: 'Als je jezelf verrast als schrijver, verras je de lezer.’

Hilde Vandermeeren, veelvuldig bekroond auteur van briljant verontrustende thrillers, werkt al meer dan twintig jaar vanuit haar kot. Willen we een antwoord op de vraag hoe je een cliffhanger moet schrijven, komen we vanzelf bij deze gerenommeerde thrillerschrijfster uit. Wat blijkt: vandaag is ons dagelijks leven ook niet cliffhanger-vrij: “In deze uitzonderlijke coronatijden eindigt elke dag op een cliffhanger.”

 

Wat mogen we verstaan onder een cliffhanger?

De term cliffhanger stamt uit de film- en televisiewereld. Die verwijst naar een spannend moment waarop een scène wordt afgebroken. Meestal is dat net voor een reclameblok of op het einde van een aflevering, zodat het publiek nieuwsgierig uitkijkt naar het vervolg. Een cliffhanger bungelt letterlijk aan een klif en kan elk moment in zee storten. Denk aan: een heldin die zich vastklampt aan een rots of een autobus die balanceert op de rand van een gapende afgrond. Onderbreek je op dat cruciale moment je verhaal, dan doet de lezer niets liever dan verder lezen. Mensen denken bij cliffhangers automatisch aan zulke actiescènes, maar een gedachte kan evengoed een cliffhanger zijn. Die kan je niet verfilmen, daarom doemt op tv vaak een actie op. In een boek kan je wel over gedachten schrijven.

 

Je spreekt over een actie en een gedachte, larderen cliffhangers verhalen op nog andere manieren?

Er bestaan een drietal methodes: vanuit een dialoog, een actie en een innerlijke monoloog.
Een cliffhanger in een dialoog lijkt me duidelijk. Als een personage zegt: “Ik denk dat je vader vermoord is”, wil de lezer weten hoe het verder gaat. Een cliffhanger vanuit een actie komt treffend naar voren in de roman 'Oktober' van Søren Sveistrup, de bedenker van de succesvolle Deense misdaadserie 'The Killing'. Neem deze prikkelende vintage Sveistrup-zin: ‘Het huis is stil en ze krijgt geen antwoord. Als ze naar de hond kijkt, die gromt, ziet ze dat hij naar iets achter haar in de duisternis staart.’ Het mag duidelijk zijn: Sveistrup is een ware meester in spanningsbogen. En last but not least: dit citaat uit de uitmuntende thriller 'Hars' van de Deense schrijfster Ane Riel toont een innerlijke monoloog: ‘Eigenlijk dacht ik nooit aan wat ik was. Ik denk dat ik was wat zij zagen. En af en toe zag ik iets wat zij niet zagen.’ Hier portretteert Liv, nog een kind, de cliffhanger. Zij woont met haar disfunctionele familie in een afgelegen huis op een schiereiland. Deze gedachte wekt de verwachting dat er flink wat geheimen schuilgaan in het gezin. Dat brengt een onderhuidse psychologische spanning voort.

 

Wat zijn de do’s & don’ts bij een cliffhanger?

Forceer de cliffhanger niet door een te uitgebreide beschrijving. Een cliffhanger is beter kort en krachtig. Je denkt ook best niet te veel na over een cliffhanger. Dat voelt al snel geforceerd aan. Het mooiste cadeau is als het proces onbewust gebeurt en je pas achteraf merkt dat er een cliffhanger uit je pen is gevloeid. Een tip van formaat: doseren, doseren en nog eens doseren. Je moet zuinig zijn met cliffhangers. Ook hier geldt: overdaad schaadt. Wanneer elk hoofdstuk op een cliffhanger eindigt, zaai je cliffhangermoeheid. Verder raad ik aan om behoorlijk wat originaliteit toe te laten. Een verhaal hoeft niet altijd goed te eindigen. Soms moet een personage sterven.

 

Niet te rigide te werk gaan, hoor ik je zeggen.

Als je jezelf verrast als schrijver, verras je de lezer. Te veel structuur fnuikt de spontaniteit. Een personage dat onverwacht om de hoek opduikt is ook voor de schrijver interessant. Begrijp me niet verkeerd, er komt een evenwichtige cocktail van techniek en compositie kijken bij cliffhangers. Wanneer plaats je een cliffhanger? Hoelang duurt het vooraleer je de spannende scène weer oppikt? Als je te lang wacht, is de lezer de cliffhanger vergeten. Wanneer je te kort op de bal schrijft, creëer je een kapot gesprongen ballon. Ik schrijf al jaren thrillers. De techniek zit in mijn vingers, maar voor een beginnende misdaadauteur is kennis van spanningsverhogende technieken niet onbelangrijk.

 

Hoe maak je cliffhangers geloofwaardig?

Vertrek steeds vanuit het personage, niet van wat jij als auteur zou doen of waar de gemiddelde mens toe in staat is. Cliffhangers die uitpuilen van de actie zijn ongeloofwaardig. Soms gaat een cliffhanger over wat niet gebeurt. Wat als iemand wordt bedreigd, vervolgens verlamd wordt door angst en niet wegrent? Wat als iemand op het punt staat iets te bekennen, maar het toch niet doet?

 

Helpt je achtergrond als psychologe bij het schrijven van cliffhangers?

Je hoeft geen diploma psychologie op zak hebben om te weten of een cliffhanger steek houdt: een roekeloos personage let niet opeens op zijn tellen. Thrillers gaan over wat je niet weet. Beeldt het personage zich iets in? Is het een complot? Is het waar? Wordt een personage achtervolgd of is het een foutief denkbeeld? Hier helpt mijn achtergrond. Ik moet niet opzoeken wat een waanbeeld, een hallucinatie of bipolariteit is. Diep afdalen in de menselijke geest en de psychologie van personages ontleden, boeit me mateloos.

 

Een grote fout als thrillerschrijver is de intelligentie van de lezer onderschatten …

Je mag de lezer nooit onderschatten! Ervaren thrillerlezers meten zich met de speurderskwaliteiten van Hercule Poirot of Miss Marple. Bouw daarom je cliffhanger suggestief op: verraad niet te veel, laat de lezer even in het hoofd van je personage kijken, maar leg niet tot in het kleinste detail uit wat het personage van plan is.

 

Heb je een favoriete cliffhanger?

Eén verhaal dwaalt al meer dan dertig jaar in mijn hoofd. Het moet een enorme indruk nagelaten hebben. (Lacht.) De Amerikaanse auteur Frederic Brown schreef het kortste sciencefiction verhaal ooit: ‘De laatste man op aarde zat alleen in zijn kamer. Plotseling werd er op de deur geklopt ...’ En daar eindigt het verhaal. Geweldig toch? Zoiets smeekt om een vervolg.

 

Spanningsverhogende technieken:

  • De tikkende bom. Een techniek waarbij ergens iets ligt dat - letterlijk en figuurlijk - kan exploderen. En de tijd dringt!

  • De lezer op het verkeerde been zetten zonder dat die het in de smiezen heeft, werkt ook.

  • Tempoversnellingen: er eerst narratief de pas in houden en vertragen op de momenten dat de spanning te snijden is.

  • Spelen met voorkennis. Stel: je weet als lezer dat er een misdadiger in een huis zit en je personage maakt aanstalten naar binnen te gaan. Als lezer denk je: doe dat niet! Het personage doet de deur open en stop … Een knoert van een cliffhanger.

  • Plaats je scènes op de juiste plek. Wanneer je hoofdstuk eindigt op een fameuze cliffhanger, is het aan te raden om de spanning vast te houden door het volgende hoofdstuk met een volledig andere scène te starten. De lezer wil dan niets liever dan verder lezen.”

 

Interview met Hilde Vandermeeren door Liza Noteris.
VERZIN, juli 2020.

Foto: © Markus Spiske

------------------------------------------------------------------------------

VERZIN brengt je driemaandelijks interviews met bekende schrijvers en aanstormend talent, schrijftips en -advies.

Ontdek het dubbeldikke jubileumnummer. 

VERZIN  bestaat 15 jaar

Krijg VERZIN, hét magazine dat je aan het schrijven zet, vier keer per jaar in de bus. 

Gepubliceerd op

6 nov. 2020